همزمان با شيوع ويروس كرونا در سطح جهان، مقامات بهداشتي سه توصيه مهم به مردم كرده اند: پرهيز از تجمعات بزرگ، شستن مرتب دستان و دست نزدن به صورت. رعايت كردن توصيه آخر با وجود اهميت بالا، بسيار سخت به نظر رسيده و با طبيعت انسان جور در نمي آيد. اما چرا جلوي اين واكنش به ظاهر ساده را نمي توان گرفت؟
براي انجام كارهاي غير روتين و جديد به مقدار زيادي توجه و خودآگاهي نياز است؛ اما كارهاي روتين كه در محيط هاي پايدار رخ مي دهند، به طور ناخودآگاه انجام شده و در دسته عادت هاي ما قرار مي گيرند.
دست زدن به صورت مثال بارز نوعي عادت است. درون پوست صورت تعداد بسياري زيادي گيرنده عصبي و غشاي مخاطي قرار گرفته كه سبب ايجاد حس خارش مي شوند. حركت هايي كه براي تكان دادن دست و خاراندن قسمت به خصوصي از بدن انجام مي دهيم، نوعي عادت هستند و سال ها تمرين و تكرار پشت آنها نهفته است. خاراندن صورت نيز آنقدر كار پيش پا افتاده اي است كه بدون فكر كردن انجام مي دهيم.
براي دست نزدن به صورت، بايد دو فرآيند مشكل را پشت سر گذاشت. اول بايد به طور آگاهانه جلوي عملي را گرفت كه در طول زندگي به شكل غيرآگاهانه انجام شده؛ موفقيت شدن در انجام چنين كاري بسيار مشكل است. دوم بايد در كاركرد محرك هاي سيستم انگيزشي بدن اختلال ايجاد كرد. اختلال ايجاد كردن در سيستم انگيزشي كار آساني نيست و استرس و حواس پرتي بالاخره فرد را وادار به دست زدن به صورت مي كنند.
علاو بر موارد فوق، نمي توان عادت را وادار به انجام ندادن كاري كرد. حتي اگر بتوان به طور آگاهانه چندين مرتبه از لمس كردن صورت جلوگيري كرد، نمي توان چنين رويه اي را به بدن ديكته كرد؛ به همين دليل زماني كه صورت شروع به خارش مي كند، باز هم دست به شكل ناخودآگاه به طرف نقطه خارش بلند مي شود.
براي اينكه از تماس دست با نقطه خارش جلوگيري كنيم، بايد عادت خود را به گونه اي تمرين دهيم كه كار ديگري را انجام دهد. براي مثال بسياري از افراد در طول چند سال عادت كرده اند تا قبل از عطسه كردن، با كف دستان جلوي دهان را بگيرند كه در نهايت عوامل بيماري زا و ميكروب ها را ديگران منتقل مي كند. عده اي ديگر عادت دارند تا در بازو عطسه كنند كه احتمال پخش شدن عوامل بيماري زا را كاهش مي دهد.
براي دست نزدن به صورت نيز بايد روي انجام كار جديد تمركز كرد. مثلاً مي توان هميشه يك دستمال در جيب داشت و از تماس مستقيم دست با صورت جلوگيري كرد و يا به كمك مداد يا جسم ديگر كه به طور مرتب ضدعفوني مي شود، نقطه مورد نظر را خاراند.
مهم ترين نكته اين است كه اگر سعي كنيد به شكل آگاهانه خود را از دست زدن به صورت منع كنيد، بدن بالاخره شما را شكست خواهد داد و بدون اينكه فكر كنيد، صورت خود را لمس خواهيد كرد. بنابراين براي تغيير در رفتار به جاي متوقف كردن عادت هاي قديمي كه در ناخودآگاه ريشه دوانده اند، بهتر است عادت هاي جديدي را توسعه دهيد.
منبع: